Khi bắt đầu học bất kỳ nhạc cụ nào như piano hay guitar, việc làm quen với các nốt nhạc cơ bản là cực kỳ quan trọng, giống như học bảng chữ cái khi học một ngôn ngữ mới vậy.
Đừng lo lắng, hãy bắt đầu từ những điều đơn giản nhất. Chúng ta sẽ đi từng bước nhé!
Nốt Nhạc Là Gì?
Đơn giản nhất, Nốt nhạc (Note) là âm thanh mà bạn nghe được trong âm nhạc. Mỗi nốt nhạc có:
- Một tên gọi riêng.
- Một độ cao nhất định (âm thanh cao hay thấp).
- Một độ dài nhất định (thời gian ngân vang – chúng ta sẽ nói về cái này sau).
Hãy hình dung nốt nhạc như những “viên gạch” để xây nên giai điệu và bài hát.
Tên Gọi Các Nốt Nhạc Cơ Bản
Hệ thống âm nhạc phương Tây sử dụng 7 tên gọi cơ bản cho các nốt nhạc. Hãy ghi nhớ chúng, ngoài ra, bạn cũng cần làm quen với hệ thống ký hiệu bằng chữ cái, thường dùng ở các nước nói tiếng Anh và rất phổ biến trong các app/phần mềm như các app chỉnh dây đàn guitar, các app hỗ trợ việc tập đàn, viết nhạc…
Đây giống như 7 “chữ cái” chính của âm nhạc vậy. Sau nốt Si sẽ lặp lại nốt Đô, nhưng là Đô ở cao độ cao hơn (một “tầng” khác). Nhóm 8 nốt từ Đô này đến Đô cao hơn tạo thành một Quãng Tám (Octave).
Cách Viết Nốt Nhạc: Khuông Nhạc & Khóa Nhạc
Để viết các nốt nhạc lên giấy (hay hiển thị trên màn hình), chúng ta dùng:
- Khuông nhạc (Staff / Stave): Gồm 5 đường kẻ ngang song song và 4 khoảng trống giữa chúng. Các nốt nhạc sẽ được đặt trên các đường kẻ hoặc trong các khoảng trống này. Vị trí của nốt trên khuông nhạc cho biết nó là nốt gì.
- Khóa nhạc (Clef): Ký hiệu nằm ở đầu khuông nhạc. Nó là “chìa khóa” giúp chúng ta biết tên gọi chính xác của nốt nhạc dựa trên vị trí của nó trên khuông.
- Đối với người mới học piano (tay phải) và guitar, loại khóa bạn sẽ gặp nhiều nhất là Khóa Sol (Treble Clef). Khóa Sol có hình dáng đặc biệt, phần cong của nó quấn quanh đường kẻ thứ 2 từ dưới lên. Điều này có nghĩa là mọi nốt nằm trên đường kẻ thứ 2 này đều là nốt Sol (G). Từ đó, chúng ta có thể suy ra tên các nốt khác.
- Minh họa Khóa Sol và một vài nốt cơ bản trên khuông nhạc:
Khuông nhạc và các nốt nhạc - Ghi nhớ vị trí các nốt (trong Khóa Sol):
- Trên các dòng kẻ (từ dưới lên): Mi – Sol – Si – Rê – Fa (Mì Sợi Sĩ Rừng Sâu – câu giúp dễ nhớ bằng tiếng Việt) hoặc E – G – B – D – F (Every Good Boy Deserves Fudge – tiếng Anh).
- Trong các khoảng trống (khe, từ dưới lên): Fa – La – Đô – Mi (Fa Lẩu Đâu Mẹ – tiếng Việt) hoặc F – A – C – E (Tiếng Anh).
Các nốt nhạc cơ bản
Hãy tập nhìn vào khuông nhạc và gọi tên các nốt ở các vị trí này nhiều lần cho quen mắt.
Vị trí các Nốt Nhạc Cơ Bản trên Piano, Guitar
Đây là phần kết nối lý thuyết với thực hành. Chúng ta sẽ xem các nốt Đô, Rê, Mi, Fa, Sol, La, Si nằm ở đâu trên đàn Piano và Guitar.
Trên Đàn Piano
- Piano có các phím trắng và phím đen. Các phím đen được xếp thành nhóm 2 phím và 3 phím xen kẽ.
- Nốt Đô (C) luôn là phím trắng nằm ngay bên trái của nhóm hai phím đen.
- Khi bạn tìm được một nốt Đô, các phím trắng tiếp theo về phía bên phải chính là thứ tự các nốt cơ bản: Đô – Rê – Mi – Fa – Sol – La – Si. Sau nốt Si lại là Đô tiếp theo (cao hơn).
- Nốt Đô Trung (Middle C) là nốt Đô gần giữa đàn piano (thường là Đô thứ 4 tính từ trái sang trên đàn có 88 phím). Đây là nốt Đô cơ bản nhất và nằm ở vị trí kẻ phụ dưới dòng 1 trong Khóa Sol.
Trên Đàn Guitar
- Guitar có các dây đàn (thường là 6 dây cho guitar acoustic hoặc điện cơ bản) và các ngăn phím (frets) được chia bởi các thanh kim loại trên cần đàn.
- Âm thanh của dây đàn sẽ thay đổi khi bạn ấn dây xuống ngay phía sau một ngăn phím và gảy dây đó. Càng ấn ở ngăn phím gần thùng đàn (về phía bên phải), âm thanh càng cao lên.
- Mỗi ngăn phím tương ứng với khoảng cách nửa cung (half step).
- Các dây đàn khi gảy mà không bấm vào ngăn phím nào (gọi là dây buông hoặc open strings) cũng có tên gọi là các nốt nhạc:
- Dây 6 (dày nhất, trên cùng): Mi (E)
- Dây 5: La (A)
- Dây 4: Rê (D)
- Dây 3: Sol (G)
- Dây 2: Si (B)
- Dây 1 (mảnh nhất, dưới cùng): Mi (E) (ở cao độ cao hơn dây 6)
- Thứ tự các nốt dây buông: E – A – D – G – B – E (Mi – La – Rê – Sol – Si – Mi)
- Vị trí một vài nốt cơ bản trên cần đàn (tính từ lược đàn – Nut):
- Trên dây 6 (dây Mi trầm – E): Ngăn 1 là Fa (F), Ngăn 3 là Sol (G).
- Trên dây 5 (dây La – A): Ngăn 2 là Si (B), Ngăn 3 là Đô (C).
- Trên dây 4 (dây Rê – D): Ngăn 2 là Mi (E).
- Trên dây 3 (dây Sol – G): Ngăn 2 là La (A).
- Trên dây 2 (dây Si – B): Ngăn 1 là Đô (C), Ngăn 3 là Rê (D).
- Trên dây 1 (dây Mi cao – E): Ngăn 1 là Fa (F), Ngăn 3 là Sol (G).
Việc nhớ vị trí các nốt trên cần đàn guitar lúc đầu có thể hơi thử thách vì có nhiều dây và ngăn phím. Hãy bắt đầu bằng cách nhớ tên 6 dây buông, sau đó tập tìm các nốt ở các ngăn phím đầu tiên (từ ngăn 1 đến ngăn 3) trên từng dây.
Làm quen với các nốt nhạc cơ bản và vị trí của chúng trên khuông nhạc và nhạc cụ là nền tảng vững chắc cho mọi thứ bạn sẽ học sau này trong âm nhạc. Hãy bắt đầu từ những điều đơn giản và kiên trì tập luyện.
Cập nhật mới nhất vào 15/05/2025 bởi | Xuất bản: 25/08/2024
Tôi là Trung, từng là admin của diễn đàn Việt Guitar (Guitar.vn).
Tôi tập đàn từ 2001, sau đó có quãng thời gian 12 năm biểu diễn và giảng dạy guitar. Bây giờ dù không còn làm nghề nữa nhưng tôi vẫn đam mê và hy vọng giúp được gì đó cho các bạn 😀
