Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một khái niệm rất quan trọng, giống như việc đo lường khoảng cách giữa các “địa điểm” trong âm nhạc vậy: đó là “Quãng” (Interval).
Dựa trên kinh nghiệm đã từng hướng dẫn, giải thích cho nhiều bạn trong quá khứ, nội dung này xin trình bày về Quãng một cách dễ hiểu nhất cho người mới bắt đầu.
Quãng (Interval) là gì?
Hãy tưởng tượng bạn đang đi bộ từ nhà đến trường. Có một khoảng cách nhất định giữa hai địa điểm đó. Trong âm nhạc, các nốt nhạc cũng có “vị trí” khác nhau về độ cao (ví dụ nốt Đô thì trầm hơn nốt Rê, nốt Rê thì trầm hơn nốt Mi…).
Quãng chính là KHOẢNG CÁCH về độ cao giữa hai âm thanh (hai nốt nhạc).
Nó cho chúng ta biết hai nốt nhạc đó “cách xa” nhau bao nhiêu về mặt âm thanh. Ví dụ đơn giản: Khoảng cách từ nốt Đô lên nốt Mi là một Quãng. Khoảng cách từ nốt Sol xuống nốt Rê cũng là một Quãng.
Phân loại Quãng- Làm thế nào để gọi tên một Quãng?
Chúng ta gọi tên quãng dựa trên hai yếu tố chính, giống như việc mô tả khoảng cách vậy:
a) Số bậc (Number of Degrees / Size): Yếu tố này cho biết quãng đó “dài” bao nhiêu bước trên thang âm cơ bản. Chúng ta đếm số bậc từ nốt thứ nhất đến nốt thứ hai trên thang âm (như thang Đô trưởng: Đô-Rê-Mi-Fa-Sol-La-Si-Đô). Khi đếm, chúng ta luôn tính cả nốt xuất phát và nốt kết thúc.
Ví dụ:
- Từ nốt Đô đến nốt Rê: Đếm: Đô (1), Rê (2). Đây là Quãng 2.
- Từ nốt Đô đến nốt Mi: Đếm: Đô (1), Rê (2), Mi (3). Đây là Quãng 3.
- Từ nốt Đô đến nốt Sol: Đếm: Đô(1), Rê(2), Mi(3), Fa(4), Sol(5). Đây là Quãng 5.
- Từ nốt Đô đến nốt Đô (ở quãng tám cao hơn): Đếm: Đô(1), Rê(2), Mi(3), Fa(4), Sol(5), La(6), Si(7), Đô(8). Đây là Quãng 8 (hoặc quãng tám).
Số bậc này chính là cái tên “số” của quãng (Quãng 1, Quãng 2, Quãng 3… Quãng 8…).
b) Tính chất (Quality): Cùng một số bậc (ví dụ Quãng 3) có thể có nhiều “phiên bản” khác nhau tùy thuộc vào số lượng cung và nửa cung chính xác tạo nên khoảng cách đó. Yếu tố này quyết định âm thanh và cảm giác đặc trưng của quãng.
Các tính chất phổ biến bạn sẽ gặp là: Đúng (Perfect), Trưởng (Major), Thứ (Minor), Tăng (Augmented), Giảm (Diminished).
Ví dụ:
- Khoảng cách từ Đô lên Mi tự nhiên là Quãng 3 Trưởng (nghe tươi sáng, vui).
- Khoảng cách từ La lên Đô tự nhiên là Quãng 3 Thứ (nghe trầm buồn).
Đừng lo lắng về việc phải phân biệt các tính chất này ngay lập tức. Quan trọng là bạn hiểu rằng cùng một “tên số” (như Quãng 3) có thể có nhiều “mùi vị” khác nhau do tính chất của nó mang lại.
Quãng xuất hiện như thế nào? (Phân loại theo cách chơi)
Quãng có thể xuất hiện trong âm nhạc theo hai cách chính:
a) Quãng Giai điệu (Melodic Interval): Khi hai nốt nhạc được chơi NỐI TIẾP NHAU (nốt này vang lên rồi mới đến nốt kia).
* Minh họa: Trên bản nhạc, hai nốt này sẽ đứng cạnh nhau (theo chiều ngang).
* Vai trò: Tạo nên “bước nhảy” giữa các nốt, định hình đường nét của giai điệu bài hát.
b) Quãng Hòa âm (Harmonic Interval): Khi hai nốt nhạc được chơi CÙNG LÚC.
* Minh họa: Trên bản nhạc, hai nốt này sẽ đứng chồng lên nhau (theo chiều dọc).
* Vai trò: Tạo ra âm thanh vang lên đồng thời. Các quãng hòa âm là thành phần cơ bản để xây dựng nên Hợp âm (Chord) và tạo nên phần Hòa âm (Harmony) cho bài nhạc.
Vai trò của Quãng trong Âm nhạc
Quãng không chỉ là một khái niệm lý thuyết, nó là nền tảng cực kỳ quan trọng vì:
- Là “Nguyên liệu” cơ bản: Mọi giai điệu, mọi hợp âm, mọi bản nhạc đều được xây dựng từ các quãng. Hiểu quãng là hiểu được các viên gạch nền tảng.
- Giúp hiểu Giai điệu: Khi nghe một giai điệu, việc nhận biết các quãng giúp bạn hiểu được “hình dáng” của nó, nốt nhạc đang đi lên hay đi xuống bao nhiêu bậc.
- Giúp hiểu Hòa âm và Hợp âm: Các hợp âm chính là sự kết hợp của các quãng hòa âm được xếp chồng lên nhau. Hiểu quãng giúp bạn hiểu cấu tạo và “màu sắc” của các hợp âm.
- Cảm nhận Âm nhạc: Mỗi loại quãng mang một cảm xúc riêng. Luyện tập nhận biết quãng bằng tai (ear training) giúp bạn cảm thụ âm nhạc sâu sắc hơn, nghe được “màu sắc” và “tâm trạng” mà các quãng và hợp âm tạo ra.
- Lý thuyết và Thực hành: Việc hiểu quãng là nền tảng để học các khái niệm nhạc lý phức tạp hơn sau này, và áp dụng vào việc chơi nhạc cụ, sáng tác hay ngẫu hứng.
Tóm lại:
Quãng là khoảng cách về cao độ giữa hai nốt nhạc. Chúng ta xác định quãng bằng cách đếm số bậc và xem xét tính chất của khoảng cách đó (dựa trên số cung/nửa cung). Quãng có thể là giai điệu (nốt nối tiếp) hoặc hòa âm (nốt cùng lúc). Hiểu về quãng là bước đầu tiên và cực kỳ quan trọng để bạn có thể tiến sâu hơn vào việc học, hiểu và cảm thụ âm nhạc.
Đừng vội lo lắng về việc nhớ hết các loại tính chất tăng/giảm hay đếm cung/nửa cung. Hãy bắt đầu bằng việc làm quen với tên các quãng cơ bản (Quãng 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8) và cố gắng cảm nhận “độ xa” giữa các nốt nhạc khi bạn nghe hoặc chơi chúng.
Cập nhật mới nhất vào 21/05/2025 bởi | Xuất bản: 17/05/2025
